Trung Quốc ngạo mạn và hành động quá nguy hiểm

Tàu kiểm ngư 951 của Việt Nam (giữa) bị các tàu Trung Quốc đâm va, phun nước hôm 23/6 gần giàn khoan Hải Dương 981. Ảnh: Việt Cường Nghị quyết S.Re.412 được thông qua ngày 10/7 (giờ Mỹ), được đăng trên trang web của Quốc hội Mỹ, tuyên bố mục đích là nhằm tái khẳng định sử ủng hộ của chính phủ Mỹ đối với quyền tự do hàng hải, quyền dùng biển và bầu trời ở khu vực châu Á - thăng bình Dương ăn nhập luật pháp quốc tế, giải quyết ngoại giao hòa bình các tranh chấp và tuyên bố chủ quyền biển. Quyết nghị khẳng định chính sách của Mỹ phản đối những tuyên bố ảnh hưởng các quyền, sự tự do và việc dùng hợp pháp khu vực biển thuộc về tuốt tuột các quốc gia; giục giã các bên kìm nén hành động gây bất ổn, như chiếm giữ trái phép hoặc gắng khẳng định quyền quản lý trái pháp luật các khu vực tranh chấp; bảo đảm rằng các tranh chấp được quản lý mà không có sự đe dọa, ép buộc hoặc vũ lực; kêu gọi các bên hệ trọng làm rõ hoặc điều chỉnh các tuyên bố của mình hợp luật pháp quốc tế. Nghị quyết cũng khẳng định Mỹ ủng hộ những cụ của ASEAN và Trung Quốc nhằm phát triển Bộ lề luật xử sự của các bên trên biển Đông (COC), trong đó có việc triển khai tức thì các kết quả đã đạt được; ủng hộ các thiết chế và tổ chức khu vực, như Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng (ADMM+), Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á, Diễn đàn Hàng hải ASEAN mở mang, xây dựng quan hệ hiệp tác bản tính ở khu vực và củng cố vai trò của luật pháp quốc tế. Mỹ cũng khuyến khích các cơ chế như đường dây nóng hoặc thủ tục nguy cấp nhằm ngăn ngừa sự cố trong các khu vực nhạy cảm, quản lý nếu xảy ra và ngăn ngừa tranh chấp leo thang. Trung Quốc có hàng loạt hành động hiểm Nghị quyết nêu rõ, những năm gần đây, nhiều vụ việc nguy hiểm và gây mất ổn định xảy ra gần bờ biển Philippines, Trung Quốc, Malaysia và Việt Nam. Ngày 1/5, Tổng Cty Dầu khí Hải dương Trung Quốc (CNOOC) hạ đặt giàn khoan nửa chìm nước sâu Hải Dương (Hai Yang Shi You) 981 vào lô dầu khí 143, cách bờ biển Việt Nam 120 hải lý. Khi đó, giàn khoan được ít ra 25 tàu hộ vệ. Từ ngày 1 đến 9/5, số lượng tàu Trung Quốc hộ tống giàn khoan Hải Dương 981 tăng lên hơn 80 chiếc, trong đó có 7 tàu quân sự. Các tàu này cạ hung tợn và dọa nạt tàu của Cảnh sát biển Việt Nam, cố ý đâm nhiều tàu của Việt Nam, dùng trực thăng và vòi rồng để cản ngăn các tàu của Việt Nam. Ngày 5/5, các tàu của Cục An toàn Hàng hải Trung Quốc (MSAC) thiết lập vùng phong bế với bán kính 3 dặm quanh giàn khoan Hải Dương 981, ảnh hưởng an toàn hàng hải ở khu vực, vi phạm các nguyên tắc của pháp luật quốc tế, trong đó có Công ước liên hiệp Quốc về Luật Biển năm 1982. Quyết nghị khẳng định: “Các tuyên bố chủ quyền và hành động của lực lượng Trung Quốc hỗ trợ giàn khoan chẳng thể được lý giải đúng theo pháp luật quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển, cấu thành rứa nhằm đổi thay hiện trạng bằng vũ lực, vi phạm Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) năm 2002”. Trả lời câu hỏi của phóng viên can dự việc Thượng viện Mỹ phê chuẩn Nghị quyết 412, ngày 11/7, Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Hải Bình nêu rõ: “Việt Nam hoan nghênh việc Nghị quyết 412 của Thượng viện Hoa Kỳ yêu cầu Trung Quốc rút giàn khoan Hải Dương 981 và các lực lượng hộ vệ khỏi vị trí hiện tại, không có các hoạt động trái với Quy tắc quốc tế về phòng ngừa đâm va trên biển (COLREGs); lên án các hành động cưỡng hiếp, đe dọa hoặc dùng vũ lực, thay đổi hiện trạng hay gây bất ổn ở khu vực châu Á-yên bình Dương. Việt Nam mong muốn các nhà nước trong và ngoài khu vực, trong đó có Hoa Kỳ tiếp tục có đóng góp mạnh mẽ, thiết thực, hiệu quả và có tính xây dựng cho hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không ở khu vực”. Chính phủ Mỹ quan ngại sâu sắc trước những hành động đơn phương của bất kỳ bên can hệ nào nhằm thay đổi hiện trạng duyệt y dùng biện pháp< cưỡng ép >, đe dọa hoặc lực lượng quân sự…, lập chính quyền hành chính và quân sự trên Mối và hành động cảm tử các vùng tranh chấp ở biển Đông; áp đặt quy định đánh bắt cá mới bao trùm cả các khu vực tranh chấp, gây ra găng tay trong khu vực. Sự thiếu rõ ràng trong việc tuân pháp luật quốc tế của các bên liên hệ ở biển Đông trong những tuyên bố chủ quyền của mình có thể gây ra bất ổn ở khu vực. Những tuyên bố ở biển Đông phải ăn nhập với pháp luật quốc tế, và những tuyên bố không xuất phát từ các vùng đất đều phạm sai trái căn bản. Nghị quyết cho rằng, ASEAN luôn xúc tiến hội thoại đa phương về các khu vực tranh chấp, nhưng vẫn không giải quyết được vấn đề chủ quyền. Năm 2002, Trung Quốc cùng ASEAN ký DOC, trong đó quy định các bên liên hệ phải “coi trọng và bảo đảm quyền tự do hàng hải và tự do bay ở biển Đông theo đúng luật pháp quốc tế”, song song “giải quyết các tranh chấp tài phán và bờ cõi bằng biện pháp hòa bình, không đe dọa hoặc dùng vũ lực”. Các phiên hội thoại giữa ASEAN và Trung Quốc nhằm đưa ra COC không diễn ra thẳng băng và đạt được rất ít tiến triển. Theo nội dung Nghị quyết, văn bản này được Thượng viện Mỹ duyệt là do chính phủ Mỹ có ích trong việc duy trì quyền tự do hàng hải, tự do biển, tôn trọng luật pháp quốc tế và nền thương nghiệp hợp pháp không bị cản ngăn, gồm cả ở biển Hoa Đông và biển Đông. Các đồng minh của Mỹ trong khu vực, như Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Philippines và Thái Lan san sớt cách tiếp cận chung để tương trợ duy trì hòa bình, ổn định, tự do hàng hải và việc sử dụng các hải phận, vùng trời ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương đúng theo pháp luật quốc tế. Quyết nghị khẳng định các yêu sách bờ cõi và vùng biển phải bắt nguồn từ các vùng đất và phải hợp luật pháp quốc tế. Chính phủ Mỹ có ích rõ ràng trong việc khuyến khích và ủng hộ các nhà nước trong khu vực phối hợp và giải quyết những tranh chấp qua con đường ngoại giao. Đồng thời, Mỹ kịch liệt phản đối việc< cưỡng ép >, đe dọa hoặc dùng vũ lực. Cả Mỹ và Trung Quốc đều là bên tham gia và có nghĩa vụ tuân thủ luật lệ quốc tế về ngừa đâm va trên biển (COLREGs) được hoàn thành tại Anh năm 1972. Phản đối động thái của Trung Quốc trên biển Hoa Đông Ngoài ra, Nghị quyết phản đối các hành động của Trung Quốc trên biển Hoa Đông, như đơn phương lập Vùng nhận dạng phòng không click here (ADIZ) trên biển Hoa Đông từ tháng 11/2013 mà không tham vấn trước Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc hay bất kỳ nước nào ở khu vực châu Á - thanh bình Dương. Quyết nghị thanh minh quan ngại sâu sắc trước tuyên bố đơn phương, khiêu khích, nguy hiểm và gây bất ổn ở khu vực của động thái này của Trung Quốc, gây ra nguy cơ hiểu nhầm và xem sai lầm cho các máy bay hoạt động hợp pháp trong không phận quốc tế. Ngoại trưởng Indonesia Marty Natalegawa đã miêu tả trước Ủy ban Đối ngoại Quốc phòng hôm 18/2/2014 rằng, sẽ không chấp thuận Trung Quốc lập vùng nhận dạng rưa rứa ở biển Đông. Nghị quyết lên án những hành động cưỡng chế, đe dọa hoặc dùng vũ lực nhằm cản ngăn quyền tự do hoạt động trong vùng không phận quốc tế của các máy bay dân sự hoặc quân sự; nhằm đổi thay hiện trạng hoặc gây bất ổn ở khu vực châu Á - thăng bình Dương. Thượng viện Mỹ hối thúc chính phủ Trung Quốc không ứng dụng ADIZ đã tuyên bố trên biển Hoa Đông trái với quyền tự do bay trong vùng trời quốc tế, và khiên chế hành động khiêu khích tương tự ở nơi khác thuộc châu Á - yên bình Dương. Nghị quyết được bảo trợ bởi một số thượng nghị sĩ có ảnh hưởng như Chủ tịch trực Thượng viện Patrick Leahy, Thượng nghị sỹ John McCain, Thượng nghị viên Robert Menendez, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Benjamin Cardin, Thượng nghị sỹ James Risch, Thượng nghị sỹ Marco Rubio, Thượng nghị sỹ Dianne Feinstein, Thượng nghị sỹ John Cronyn. Hạ nghị sĩ Mỹ: Cần đáp trả Trung Quốc mạnh mẽ hơn Ông Mike Rogers, Chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện Mỹ, hôm 10/7 kêu gọi Mỹ đáp trả mạnh mẽ hơn trước các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở châu Á. Ông Rogers phát biểu như vậy sau khi chấm dứt hội thoại Mỹ - Trung tại Bắc Kinh với rất ít tiến triển đạt được. “Chúng ta (Mỹ) cần tăng cường sức mạnh cho các bạn bè và đồng minh của chúng ta ở khu vực một cách trực tiếp và hăng hái hơn”, Reuters dẫn lời ông Rogers phát biểu tại hội nghị của trọng điểm Nghiên cứu quốc tế và Chiến lược tại Washington. Ông Rogers, nghị viên thuộc Đảng Cộng hòa, nói rằng, Trung Quốc đang lợi dụng khủng hoảng an ninh ở các khu vực khác trên thế giới để từng bước hiện thực các tuyên bố chủ quyền của mình, ảnh hưởng quyền lợi của các nước láng giềng yếu hơn. Ông Rogers buộc tội Trung Quốc “gây hấn một cách tục và tham lam” khi đeo đuổi các yêu sách chủ quyền. Ông mong Mỹ và các đồng minh cùng đối tác ở châu Á tăng cường khả năng mở mang cộng tác. Theo chính trị gia này, một trong những cách làm là tăng cường chia sẻ thông tin tình báo và mở rộng hợp tác quân sự với các nước hàng xóm của Trung Quốc. Tranh chấp cần được giải quyết hòa bình Ngày 10/7, Đại sứ Việt Nam tại Venezuela gặp và làm việc với Nhóm các Nghị sỹ Hữu nghị Venezuela - Việt Nam thuộc Quốc hội Venezuela và trao bản ghi nhớ về việc Trung Quốc đặt trái phép giàn khoan trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm đất liền của Việt Nam. Trước đó, Đại sứ quán đã gửi công hàm và bản ghi nhớ tới Bộ Ngoại giao, Ủy ban Đối ngoại Quốc hội và một số tổ chức chính trị tầng lớp, báo chí của Venezuela để thông tin tình hình liên quan, Bộ Ngoại giao Việt Nam thông báo ngày 11/7. Tại buổi làm việc nêu trên, chủ toạ Nhóm các Nghị sỹ hữu hảo Venezuela - Việt Nam Oscar Figuera khẳng định, mọi tranh chấp trên biển Đông cần được giải quyết duyệt y thương lượng hòa bình và coi trọng luật pháp quốc tế; mong muốn trên cơ sở mối quan hệ truyền thống tốt đẹp giữa Việt Nam và Trung Quốc, các tranh chấp trên biển Đông giữa hai nước sẽ được giải quyết hòa bình, tránh xảy ra xung đột vũ trang, nhằm duy trì ổn định trong khu vực, bảo đảm tự do, an toàn hàng hải và quốc tế trên biển Đông.