Bảo Ninh, vùng đất đặm đà "bên sông, bên biển"

Về với quê anh qua cầu Nhật Lệ/Bảo Ninh đây rồi chẳng lụy đò đưa..., Nhạc sĩ Lê Anh đã viết những ca từ như vậy khi giới thiệu với du khách về bán đảo Bảo Ninh xinh đẹp, quê hương của mẹ Suốt anh hùng. Ngôi làng "bên sông, bên biển" mát lành và đậm vị đậm đà ấy giờ được khoác lên chiếc áo mới lộng lẫy bên bờ sông Nhật Lệ như níu chân du khách một lần ghé lại. Ráng chiều đỏ au bên chân sóng Bảo Ninh. Chúng tôi bắt đầu đốt lửa và quây quần nhấm nháp đặc sản biển quê hương là những cút rượu đẻn biển và mực một nắng nướng thơm nức. Gió nồm miên man thổi từ phía sông Nhật Lệ xua đi cái nóng như rang sau một ngày thái dương nung đỏ vùng đất Quảng Bình. Sức nóng tỏa ra từ triền cát trắng như dịu lại. Trong câu chuyện về một thời chưa xa, bạn tôi nói mình ít nhất đã 10 năm làm mướn dân Bảo Ninh, chứng kiến được những thay đổi đến diệu kỳ của làng biển này... Trong dòng suy tư hồi ức ấy, tôi chợt nhớ lại lần chuyện trò với nguyên Phó bí thơ Thường trực Đảng ủy xã Bảo Ninh Trần Ngoan. Ông kể rằng: Điện về Bảo Ninh là sự kiện đáng nhớ nhất trong cuộc thế làm cán bộ cơ sở của ông, làm thỏa lòng mơ ước bao đời của quần chúng trên dải cát dài 12 km. Đầu tháng 11-1992, Đảng ủy họp thất thường để đón nhận tin mừng và loan báo cho người dân trong xã biết, song song khai triển công việc đóng điện theo kế hoạch. Ngày 12-11-1992, cán bộ, quần chúng. # Bảo Ninh đổ về đồi cát Hà Dương đông như trẩy hội để chứng kiến thời khắc điện vượt sông Nhật Lệ sang Bảo Ninh. Tết Nguyên đán năm 1993, Hà Dương là thôn trước hết của Bảo Ninh có điện, nhiều người trong xã kéo đến chia vui, như để chứng kiến việc Bảo Ninh có điện là sự thực. Dịp Quốc khánh 2-9 năm ấy, điện về với Kiến cánh và mối khác nhau như thế nào ? tất xã Bảo Ninh. Ông Trần Ngoan kể tiếp: Có điện đã giải quyết được mối lo về sinh hoạt và thúc đẩy sản xuất thủy sản phát triển nhưng Bảo Ninh vẫn còn là xã ngoại thị... Chưa có đường. Những đôi chân trần ngăm đen, cứng cáp cứ vục vào cát bỏng từ triền sông ra phía cửa biển, mơ một ngày có con đường chạy từ đầu đến cuối xã. Các mẹ, các chị xỏ chân vào hai miếng gỗ buộc chéo dây tựa như đôi dép tông để gánh cá vượt qua đồi cát cho kịp buổi chợ chiều họp bên mép sóng. Bảo Ninh là vậy, tự tin vượt lên, bền dai sống trên triền cát nhưng chưa thôi giấc mơ về một con đường. Thế rồi giấc mơ ấy đã thành hiện thực. Năm năm sau ngày có điện, Bảo Ninh có đường. Gọi là đường cho oai chứ thật ra chỉ là rẻo đất đỏ đổ sơ qua, vắt qua đồi cát, để đôi chân đỡ lún vào cát. Mấy tháng sau, con đường thành hình hài, nối Bảo Ninh với xã bạn trên dải cát Trường Sa chạy dài mé biển. Thế là nhà nhà tập xe đạp, người người tập đạp xe, cả làng tập xe đạp! Nhưng cũng rất nhanh, 10 năm sau những chiếc xe đạp tập đi ngày trước đã được thay bằng nhiều xe máy hạng sang phóng ào ào trên con đường liên thôn trải nhựa phẳng lỳ. Có ngư dân từng đánh vật với chiếc xe đạp cà tàng ngày trước, nay đã sắm được xe hơi, đã là ông chủ của đội tàu hùng hậu trị giá nhiều tỷ đồng. Nhưng, sông Nhật Lệ bao đời cách trở. Bảo Ninh vẫn là xã "vùng sâu, vùng xa" của thị xã Đồng Hới lúc bấy giờ. Sau điện, đường là chiếc cầu, người dân Bảo Ninh ước thế. Có cầu, người dân của quê hương mẹ Suốt mới có dịp đổi đời. Thời gian đằng đẵng trôi, lãnh đạo tỉnh Quảng Bình biết đấy, song ngặt vì tỉnh còn nghèo, đành đợi. Cho đến năm 2002, với sự hỗ trợ của Chính phủ, dự án xây dựng cầu Nhật Lệ chính thức được khởi công trong sự quá chừng mừng của người dân Bảo Ninh. Cùng với cây cầu thì vùng cát bên kia sông cũng được đánh thức bằng việc đầu tư xây dựng khu du lịch cao cấp Sun spa resort Công ty CP Tập đoàn Trường Thịnh. Khi cầu xong thì khu du lịch cũng vừa hoàn tất, Bảo Ninh bắt đầu được biết tới như một bán đảo du lịch - nghỉ dưỡng quyến rũ du khách. Bạn tôi là nhân viên nhỏ của Đồng Hới nhưng có vẻ là người thức thời. Khi Bảo Ninh đang là "vùng sâu" anh đã liều mạng xuống thuyền sang bên kia mua đất để... An cư với cái lý "tỉnh, thị xã giàu lên rứa thì cũng phải bắc cầu qua sông chứ". Khi ấy, đất bên "vùng sâu" kia rẻ như cho, luôn tiện anh làm luôn 300 m2. Hôm ngồi nhấm nháp với anh, tôi đùa, bạn giờ đã có tiền tỷ trong tay. Anh nói, không chỉ anh mà sau khi Bảo Ninh có cầu, đường sá được trải nhựa, đất đai có giá hẳn lên, người dân có điều kiện để sang sửa lại nhà cửa hoặc tạo chút nguyên làm ăn. Quả là sau 10 năm có cầu Nhật Lệ, Bảo Ninh mang một khuân mặt mới, sắp trở nên một tham khảo phường trung tâm của TP Đồng Hới. Anh thông tin thêm là tỉnh Quảng Bình đã quy hoạch xây dựng xã Bảo Ninh thành trọng điểm du lịch và tỉnh thành biển vào năm 2020 với ba khu vực: phía đông là khu nghỉ dưỡng, bãi tắm; vùng phía tây là các khu khách sạn cao tầng, văn phòng, công trình công cộng và vùng kề cận phía tây là khu đô thị mới. Điểm thuận lợi nữa là cầu Nhật Lệ 2 đang được xây dựng nối phía nam trọng điểm thành thị với Bảo Ninh. Đây là điều kiện để Bảo Ninh đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng mở rộng xã về phía nam và vấn các dự án du lịch. Chủ tịch UBND xã Bảo Ninh Nguyễn Ngọc Hiếu, vốn là một cán bộ đoàn do vậy chất thanh niên nghe đâu đã ngấm sâu trong anh. Nhìn anh ôm cây đàn ghi-ta bập bùng hát những ca khúc về Đồng Hới, về Bảo Ninh quê hương tựa như một nghệ sĩ. Song, không phải chất thanh niên, không phải máu nghệ sĩ ngấm sâu mà anh lãng công việc. Hỏi đến nghề biển Bảo Ninh, anh nói mà không cần giở sổ: Toàn xã có gần 500 tàu, thuyền, trong đó 403 tàu xa bờ vươn đến tận lãnh hải Hoàng Sa. Có 19 doanh nghiệp, 396 cơ sở tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ, đóng sửa tàu, thuyền, hậu cần nghề cá và các dịch vụ du lịch, nghỉ dưỡng. Thu nhập hằng năm hơn 152 tỷ đồng. Bảo Ninh lập được 47 tổ đoàn kết, hai tổ cộng tác, hai nghiệp đoàn nghề cá, cuốn gần 2.000 cần lao tham gia, với thu nhập từ bốn đến bảy triệu đồng/tháng. Bảo Ninh giờ là một trong ba xã biển mạnh nhất của tỉnh. Ngôi nhà ngư gia Nguyễn Hữu Bíu nằm giữa làng Mỹ Cảnh, mặt quay ra phía sông Nhật Lệ đón ngọn gió nồm mát rượi. Lão ngư dân nổi danh "ăn sóng nói gió" này từng dong thuyền đi khắp các ngư trường trong nam, ngoài bắc. Quãng giữa năm 1998, khi chương trình đánh bắt xa bờ của tỉnh Quảng Bình thất bại do cách làm gạt khiên cưỡng, không theo quy luật, tàu đánh cá bán không ai mua, nhưng ông Bíu vẫn liều thế nhà cửa, vay vốn mua luôn hai tàu xa bờ, tổ chức đại gia đình thành HTX khai khẩn thủy sản Nhật Lệ II, do ông làm chủ nhiệm. Xã viên là anh em trong một đại gia đình đồng cam cộng khổ, làm ăn có tổ chức, trách nhiệm, nên đem lại hiệu quả cao. Trả nợ xong, mua tiếp con tàu thứ ba làm tàu dịch vụ cho hai tàu kia để giảm bớt Thời gian ra khơi vào lộng. Con, cháu bám biển, ông bám trụ Bảo Ninh điều hành sản xuất, từ cung ứng lương thực, đá lạnh, xăng dầu, đến tìm đại lý tiêu thụ hải sản cho HTX... Mọi việc đâu vào đấy. Nhật Lệ II thành đơn vị điển hình trong đánh bắt xa bờ của tỉnh Quảng Bình từ những năm 2000. Bẵng đi ít năm, tuồng như ông Bíu đã tậu xe hơi để đi giao du làm ăn. Hôm gặp tôi, ông cười, ừ thì chuyện xe cộ là thường nhật mà, đội tàu của đại gia đình vẫn giữ được nếp làm ăn, con cháu đề huề cả. Nhắc đến chuyện ngoài kia, biển đang "động", ông nói cương quyết: "Tui nói với các con rồi, Bảo Ninh ta đã bao đời sống bám biển, biển Hoàng Sa là của nhà mình, mình phải giữ, ai đến dọa dẫm mặc họ. Với lại trên biển, đảo còn có quân nhân, cảnh sát biển canh giữ, tàu mình cứ rứa ra khơi". Nổi danh ở làng biển này còn có đội tàu của anh em Nguyễn Văn Phong có trang bị thiết bị dò cá ngang, máy giao thông tầm xa. Dù tuổi đời còn trẻ song Phong tỏ ra là ngư gia lão luyện. Anh kể chuyện đánh cá ở hải phận Hoàng Sa bằng chất giọng ồm ồm như nói trước ngọn sóng. Từ Bảo Ninh, tàu anh chạy hơn 34 giờ liên tiếp là đến ngư trường Hoàng Sa. Đến nơi, tàu thả trôi để ngư gia câu mực, ngày sau chuyển sang nghề vây rút chì... Đôi khi, vẫn bị tàu cá, tàu hải cảnh Trung Quốc cố tình xua đuổi. Phong nói, tàu họ lớn, lại miêu tả sự ngược ngạo trên vùng biển của mình, ức lắm nhưng vì nghĩ tàu mình nhỏ, lại phải khôn khéo luồn tránh nhưng kiên quyết không rời ngư trường. Sau chuyến đánh bắt, đưa tàu cập âu thuyền Thọ Quang (Đà Nẵng) để bán sản phẩm và chuẩn bị hậu cần cho chuyến biển mới. Bài và ảnh: HƯƠNG GIANG